پایان نامه پایش زیستی رودخانه قره سو در حوضه بالادست طالب قشلاقی

چکیده

قره سو یکی از مهمترین رودخانه های منطقه مشگین شهر ، دشت مغان و اردبیل است که به رود مرزی ارس می ریزد . شناسائی و معرفی شاخص‌های بیولوژیک ، یکی از مهم ترین بررسی های زیست شناختی است که در ارتباط با تعیین کیفیت آب اکوسیستم‌های آبی کاربرد دارد . این شاخص ها موجودات زنده ای هستند که بر حسب بیولوژی خاص در شرایط محیطی به خصوص توانایی زیست و ادامه بقا دارند و در صورت تغییر شرایط محیطی ادامه حیات آنها به مخاطره افتاده و با شدت گرفتن پدیده آلودگی و تخریب امکان حذف یا جایگزینی آنها از محیط آبی وجود دارد . ارزیابی وضعیت كیفی آب های سطحی از طریق پایش های دائم اساس برنامه ریزی جهت كنترل و كاهش آلودگی رودخانه و احیا زیستگاه آبی محسوب می شود . در این راستا ، شاخص های كیفیت آب با توجه به سهولت استفاده و بیان نتایج بصورت عددی واحد در یك مقیاس درجه بندی شده ، می تواند به عنوان یكی از روش های تعیین میزان آلودگی آب رودخانه ، نقش بسیار مهمی را ایفا كند . در این تحقیق ، به منظور محاسبه شاخص های کیفی نوع و تعداد و تراکم گونه ها از شاخص هایASPT , % EPT , EPT/CH , BMWP , EPT , PIELO  و شانون و مارگالف و هیلسنهوف برای  درشت بیمهرگان كفزی و شاخص شانون برای ماهیان مورد استفاده قرار گرفت . در رودخانه مورد مطالعه 8 ایستگاه انتخاب شد و نمونه برداری در فصول کم آبی و پر آبی در پاییز 91 و در بهار 92 انجام گرفت . نتایج حاصل از پهنه بندی رودخانه قره سو بر اساس شاخصها نشان داد که در ایستگاه اول وضعیت كیفی رودخانه خوب و ایستگاههای دوم و سوم و چهارم و پنج وضعیت بد و ایستگاه هفت و هشت بسیار بد می باشد ، این نتایج با نتایج بدست آمده از تغییر انواع ماهیان در ایستگاههای مورد مطالعه بر اساس سازگاری با آلودگی ایستگاهها مطابقت دارد . مقایسه بین فاکتور های شیمیایی آب رودخانه شامل :DO , NO3 , BOD , COD  و سولفات  و شاخصهای زیستی  همبستگی معنی دار نشان داد .

کلمات کلیدی : پایش زیستی ، کفزیان بزرگ ، رودخانه قره سو

فهرست

چکیده ه

مقدمه..............................................................................................................................................................1

1-1- اهمیت آبزیان. 3

1-1-1- اهمیت مطالعات ماکروبنتوز. 3

1-2- شاخه اسفنج ها 5

1-3- شاخه کیسه تنان. 6

1-4- شاخه کرم های پهن.. 6

1-5- شاخه خارپوستان. 7

1-6- شاخه کرم های لوله ای.. 7

1-7- شاخه نرمتنان. 7

1-8- شاخه بندپایان. 8

1-9- حشرات... 9

1-10- راسته دو بالان. 11

1-11- راسته بهاره ها 11

1-12- راسته بال موداران. 12

1-13- راسته سوسکها یا راسته قاب بالان یا سخت بال پوشان. 13

1-14- راسته سنجاقک ها یا راسته طیاره 13

1-15- درشت بیمهرگان آبهای پاک.. 13

1-16- درشت بیمهرگان آبهایی با آلودگی کم. 14

1-17- درشت بیمهرگان آبهای نسبتا آلوده 15

1-18- درشت بی مهرگان آبهای شدیداً آلوده 16

1-19- زیستگاهها 16

1-20- زیستگاههای ریزتر (میکرو زیستگاهها) 18

1-21- جوامع جانوری( ماهیان آبهای جاری) 18

1-22- دهانه ها و مصب ها 20

1-23- مزیت های ارزیابی زیستی محیط آبی.. 20

1-24- معایب ارزیابی زیستی منابع آبی.. 21

1-25- انواع روشهای پایش زیستی.. 22

1-26- پایش زیستی.. 24

1-27- بیمهرگان آبزی.. 24

2-1- معرفی منطقه مورد مطالعه. 27

2-2- سیستم رودخانه قره سو. 28

2-3- خاک منطقه. 30

2-4- محیط زیست بیولوژیکی.. 30

2-5- گونه های گیاهی.. 31

2-6- گونه های جانوری.. 31

2-6-1- خزندگان. 31

2-6-2- پرندگان. 31

2-6-3- دوزیستان. 32

3-1- سوابق و پیشینه تحقیق در جهان. 33

3-2- سوابق و پیشینه تحقیق در ایران. 35

4-1- روش تحقیق.. 39

4-1-1- تعیین ایستگاههای نمونه برداری.. 39

4-1-1-1- موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه. 40

4-1-1-2- موقعیت جغرافیایی ایستگاه ها 40

4-1-2- دوره زمانی نمونه برداری.. 43

4-1-3- نحوه عمل و روش نمونه گیری.. 43

4-1-3-1- ابزار و تجهیزات نمونه برداری.. 43

4-1-3-2- روش های نمونه برداری از پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب... 44

4-1-3-3- نمونه برداری از ماهی ها و بنتوزها 44

4-2- شاخص های سنجش مورد استفاده 49

4-2-1- شاخص های کیفی.. 49

4-2-2- شاخص های کمی.. 50

4-2-2-1- غنای کل.. 50

4-2-2-2- نمایه شانون. 50

4-2-2-3- نمایه مارگالف... 50

4-2-2-4- شاخص EPT.. 51

4-2-2-5- بررسی میزان نسبت EPT/CH.. 52

4-2-2-6- نمایه pielu ............................................................................................................................52

4-2-2-7- شاخص هیلسنهوف... 52

4-2-2-8- شاخص ASPT  و BMWP. 54

5-1- نتایج تجزیه و تحلیل جمعیت ماهیان. 55

5 -2- نتایج تجزیه و تحلیل جمعیت بیمهرگان کفزی.. 58

5-3- نتایج تجزیه و تحلیل پارامترهای شیمیایی آب... 65

5-4- نتایج تجزیه و تحلیل شاخص های زیستی.. 67

5-4-1- شاخص درصد EPT. 68

5-4-2- شاخص EPT/CH.. 69

5-4-3- شاخص هیلسنهوف... 70

5-4-4-شاخص مارگالف... 71

5-4-5- شاخص پیلو. 72

5-4-6- تقسیم بندی کیفی رودخانه بر اساس شاخص های زیستی و شیمیایی.. 74

5-4-6-1- بررسی ارتباط بین اکیسژن محلول با شاخص زیستی.. 75

5-4-6-2- بررسی ارتباط نیترات با شاخص های زیستی.. 83

5-4-6-3- بررسی ارتباط سولفات با شاخص های زیستی.. 91

5-4-6-4- بررسی ارتباط BOD وCOD با شاخص های زیستی.. 98

6-1- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.. 107

6-2- پیشنهادات... 110

منابع. 112